CogniFit - Farkına varma

Farkına varma nedir?

Farkına varma beynin daha önce görmüş olduğumuz durum, mekan, kişi, eşya, vb. uyarıları tanımlama kabiliyeti olarak tanımlanabilir. Farkına varma depolanan bilgileri geri çağırmayı ve bunları önümüzde işlenmekte olan bilgiyle karşılaştırmayı mümkün kılan beceridir. Bu önemli bir bilişsel alandır çünkü görevleri etkili ve dikkatlice yapmamımız sağlayan fonksiyonlardan biridir.

Farkına varma bir tür bellek ya da "kurtarma"dır. Bu kurtarma işleme ya da bellek hafızada depolanan geçmiş bilgilere erişimden meydana gelir. Bu bellek süreçleri kişinin ezberlemek ve sonrasında hatırlamak zorunda kaldığı bir kelimeler ve resimler listesiyle klasik olarak çalışıldı. Kurtarma aşamasını koşullarına bağlı olarak, farklı şekillerde bellek türleri olabilir.

• Açık bellek: Kişi bir dizi kelimeyi gördükten sonra, ondan listedeki kelimeleri hiçbir yardım almaksızın herhangib bir sıralamayla tekrar etmesi istenir. Bu bellek türü dünaydaki ülkelerin başkentlerini, ya da sadece Avrupa'daki başkentleri hatırlamak istediğinz zaman da kullanılır.
• Seri Bellek: Kişi kelime listesini gördükten sonra, listedeki kelimeleri aynı sırayla, hiçbir yardım almaksızın tekrar eder. Mükellef bir yemek hazırlamak için takip etmen gereken adımları ezberlerken kullanacağın bellek türü budur.
• Anahtar Kelime: Kelime listesini gördükten sonra kişiye bazı işaret ya da ipuçları verilir. Bu ipuçları kişinin hatırlaması gereken kelimelerin aynısı olabilir (listede olmayan başka kelimelerle karışık). Bu, farkına varma olarak tanımlanabilir. Ancak anahtar bellek semantik ya da fonolojik olabilecek farklı tür ipuçlarını da içerir. Listede çift halinde kelimeler olması durumunda, kelimelerden bir tanesi diğerini hatırlatmak amacıyla söylenebilir. Mesela kelimelerimiz Muz-Sandalye olsun; ipucu kelime muz olur ve kişinin sandalyeyi hatırlaması gerekir. Bu bellek türü sevdiğimiz kimselerin yüzlerini hatırlamak ya da uzun zamandır görmediğiniz bir sokağı hatırlamak için kullanılır.

Farkına varma kabiliyetinin çalışabilmesi için, farkedilmesi gereken uyarıcıyla daha önce karşılaşılmış olması gerekir. Daha önce görmediğiniz bir uyarıcıyı tanıdığınıza yanlış bir pozitif oluşabilir. Örneğin, hiç gitmediğiniz bir restoranı tanıdığınızı sanıdığınızda yanlış bir pozitif ortaya çıkabilir. Tam tersinde ise, daha önce gördüğünüz bir uyarıcıyı tanıyamadığınız zaman bu bir yanlış negatiftir.

İşte bu yüzden, iyi bir farkına varma becerisi daha önce gördüğünüz yerler, eşyalar ya da insaları (yanlış negatif olamayalar) tanıyabilme ve daha önce gömediğiniz eşyaları farkedebilme kabiliyetine işaret eder. Bilişsel antrenman farkına varma becerisini geliştirmeye yardımcı olabilir ve yanlış pozitif ve yanlış negatif sayısını azaltabilir.

Farkına varma örnekleri

• Eğer bir işi bağlamak için bir müşteriyle çalışıyorsan, otomatik olarak müşteriyi ve işin içeriğini tanımalı, ve anlaşmayı tamamlamak için gerekli evrakları hatırlamalısın. Herhangi bir hatalı hatırlamada zaman, iş gücü kaybına sebep olabilir ve müşteriyi kızdırma riski taşıyabilir.
• Bir sınav esnasında, öğrenci belli bir sorunun neden bahsettiğini anlayabilmelidir. Eğer öğrenci sorunun bahsettiği konu ya da bilgiyi ayırt edemezse, bu durum sınavdan kalamasına sebep olabilir.
• Yolda araba kullanırken, doğru çıkışı bulmak ve dikkatini diğer önemli ayrıntılara vereilmek için hangi yolda olduğunuzun farkında olmalısınız. Ayrıca, güvenli bir şelilde seyretmek ve kurallar uymak için trafik işaretlerinin farkında olmak çok önemliir.
• Yolda birisi size selam verirse, o kişi nereden tanıdığınızı bilmek için farkına varma becerinizi kullanmalısınız ve kim olduğunu belirlemek için sesini ya da yüzünü kullanırısınız.

Farkına varma problemleriyle alakalı patalojiler ve bozukluklar

Arada bir farkına varma hataları yapmak paniğe kapılmayı gerektirmez. Normaldir ve oldukça yaygındır. Farkına varmadaki bir bozukluk, hem yanlış pozitif hem yanlış pozitif farkına varmaların sayısının artmasıyla tanımlanır. Gerçek bir farkına varma problemi muhtemelen gündelik aktivitelerin birçoğunu zorlaştıracaktır.

Farkına varma becerisi zayıf kimseler beyinde depoladıkları bilgilere bilgi ve anılara ulaşmakta zorlanabilir. Farkına varma becerisiyle ilişkili en yaygın hastalık Alzheimer Hastalığıdır, fakat demansın son aşamalarında da benzer sorunlar yaşanabilir. Farkına varma beceresinde bozulmalar, şizofreni ya da diskalkuligibi hastalıklarda da yaygındır. Felç veya pugilistik demans sonucu beyin hasarına maruz kalmış herkeste belirgin farkına varma bozukluklarına rastalanabilir.

Farkına varma becerisini nasıl ölçebilir ve değerlendirebilirsin?

Farkına varma sayesinde gündelik işlerin kolayca ve etkili biçimde yapılması mümkün olur, işte bu yüzden bunun değerlendirilmesi ve seviyesinin bilinmesi birçok alanda faydalı olabilir: Akademik; çünkü eğer çocuk kuralları ve formülleri kavramakta sorun yaşıyorsa, daha iyi anlamasına yardım edecektir. Klinik/Tıp; hastanın ilaçları, ailesi ya da evini tanımakta zorlanıp zorlanmayacağını anlaması için doktora yardım eder. Son olarak Profesyonel alanlar; bir çalışanın iş malzemelerini ya da müşterileri anlayıp, onlarla çalışıp çalışamayacağını tespit etmeye yarar.

Tam nöropsikolojik değerlendirme sayesinde, çok sayıda farklı bilişsel beceriyi güvenilir biçimde ölçmek mümkün olacak. Farkında varma beceresi için CogniFit değerlendirmesi klasik Sürekli Performans Test (KPT), Bellek Hastası Rolü Yapma testi(TOMM), Hooper Görsel Organizasyon Görevi(VOT), Dikkat Değişkenleri Testi üzerine kurulmuştur. Farkına varmanın yanısıra bu değerlendirme tepki verme süresi, işler bellek, görsel tarama, ve uzaysal algıyı da ölçer.

• Farkına Varma Testi WOM-REST: Ekran üç eşya belirecek. Kullanıcının ilk olarak bu eşyaların gösterilme sırasını olabildiğince hızlı hatırlaması gerek. Sonrasına bu üç eşya dört farklı sıralamayla ekranda belirdiğinde, kullanıcı ilk ekrandaki sıralamanın hangisi olduğunu seçmelidir.

Farkına varma nasıl iyileştirilir ya da geliştirilebilir?

Farkına varma dahil tüm bilişsel kabiliyetler çalıştırılıp gelişitirilebilir. CogniFit'te farkına varma, görsel algı, ve işitsel algı gibi bilişsel alanları uzman bir araç yardımıyla çalıştırarak geliştirmek mümkün.

Beyin esnekliği farkına varma ve diğer bilişsel becerileri iyileştirme ve geliştirmenin temelini oluşturur. . CogniFit'in nöropsikolog ve bilim insalarından oluşan ekibi farkına varma ve diğer bilişsel işlev eksikliklerini geliştirmeye yardımcı eksiksiz bir klinik egzersizler dizisi tasarladı. Beyin ve onun nöral ağları sürekli pratik yaparak daha güçlü ve etkili bir hal alırlar, işte bu yüzden istikrarlı antrenamna yapmak beynin farkına varma becerisiyle alakalı yapılarını geliştirmeye yardımcı olabilir.

CogniFit sinaptik esneklik ve nörojenez alanından uzmanlaşmış bir profseyoneller ekibi tarafından yaratılmıştır, işte bu sayede her bir kullanıcının ihtiyaçlarına uyan kişiye özel stimülasyon progragramını geliştirmemiz mümkün oldu. Bu program ilk olarak farkına varma ve diğer önemli bilişsel fonksiyonları değerlendirir. Bu değerlendirmenin sonuçlarıyla, her bir kullanıcının çalıştırması gereken bilişsel alanları güçlendirmeye yardımcı, kişiye özel bir bilişsel program oluşturulur.

Antrenman programından en iyi faydalanmanın yolu değerlendirmedir. CogniFit, farkına varmayı iyileştirip geliştirecek değerlendirme enstrümanları ve araçlarına sahiptir. CogniFit'in antrenman programı haftada sadece 2-3 gün, 15'er dakikanızı alır.

CogniFit'in bilişsel stimülasyon programına çevrimiçi ulaşabilirsiniz.. Bilgisayar ya da birçok mobil cihazda oyananabilecek çok sayıda zeka oyunları ve aktiviteler mevcuttur. Tamamlanan her oturumdan sonra, kullanıcı bilişsel gelişimine dair detaylı bir rapor alacaktır.